Jest kilka przepisów określających możliwości prawa jazdy kategorii B:
- pierwszy wspomina pojazdy samochodowe, określa ich dopuszczalną masę całkowitą i wskazuje, że ta kategoria nie dotyczy motocykli oraz autobusów;
- drugi mówi o możliwości ciągnięcia przyczepy i różnych zależnościach z tym związanych;
- następny jest o motocyklach, którymi pod pewnymi warunkami można się poruszać;
- kolejne zawierają informacje o motorowerach i czterokołowcach lekkich;
- czy wreszcie ostatni o ciągnikach rolniczych i pojazdach wolnobieżnych oraz przyczepach, które można nimi ciągnąć.
Kilka informacji trzeba sobie przyswoić. Wiedza ta pomoże uniknąć mandatu karnego, ale też oszczędzić sporo pieniędzy na niepotrzebne kursy. Prawo jazdy kategorii B daje naprawdę wiele możliwości. Okazuje się, że poruszanie się danymi pojazdami jest jak najbardziej możliwe, co może spowodować dużą ulgę osobie, która nie marzy o komplecie uprawnień (A,B,C,D,E,T).
Na początek trochę niezbędnej teorii. W drugiej części artykułu przykłady zastosowania.
Prawo jazdy kategorii B uprawnia do kierowania pojazdami samochodowymi, których dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 3500 kg z wyjątkiem autobusów i motocykli.
Pojazd w ogóle, jest to środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane, z wyjątkiem urządzenia wspomagającego ruch.
Będą to wszelkie:
- samochody osobowe;
- samochody ciężarowe;
- samochody ciężarowo-osobowe;
- motocykle;
- autobusy;
- pojazdy specjalne;
- ciągniki rolnicze;
- pojazdy wolnobieżne;
- czterokołowce;
- czterokołowce lekkie;
- motorowery;
- rowery;
- wózki rowerowe;
- wózki inwalidzkie;
- hulajnogi elektryczne;
- urządzenia transportu osobistego;
- przyczepy;
- wszelkie maszyny lub urządzenia budowlane i rolnicze przystosowane jednocześnie do poruszania się po drodze;
- pojazdy szynowe.
A co z urządzeniami wspomagającymi ruch?
Z katalogu tego zostały wyłączone urządzenia wspomagające ruch, czyli wszelkie urządzenia lub sprzęt sportowo-rekreacyjny, przeznaczone do poruszania się osoby w pozycji stojącej, napędzane siłą mięśni (hulajnogi bez silnika elektrycznego, wrotki, nartorolki, rolki, deskorolki, narty, łyżwy, itp.) Wiemy już, czym jest pojazd.
Pojazd samochodowy i pojazd silnikowy.
Wspomniany wyżej przepis mówi o pojazdach samochodowych, które są pojazdami silnikowymi o konstrukcji umożliwiającej jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego. Dochodzi kolejny warunek, czyli możliwość (konstrukcyjna) rozpędzania się do prędkości przekraczającej 25 km/h i wyjątek w postaci ciągników rolniczych. Ciągniki rolnicze mogą rozpędzać się do prędkości większej niż 25 km/h, jednak nie są pojazdami samochodowymi tylko silnikowymi. W dalszej części tego artykułu będzie jeszcze mowa o ciągnikach rolniczych. Teraz już wiemy, czym jest pojazd samochodowy.
Pojazd silnikowy natomiast to pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru, pojazdu szynowego, roweru, wózka rowerowego, hulajnogi elektrycznej, urządzenia transportu osobistego i wózka inwalidzkiego (warunkiem zatem jest posiadanie silnika z uwzględnieniem powyższych wyjątków). Odejdą również przyczepy, które są pojazdami bez silnika.
Masy pojazdów
Teraz jeszcze ważne pojęcia dotyczące mas pojazdów. Prawo jazdy kat. B uprawnia do kierowania pojazdami samochodowymi, których dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 3500 kg z wyjątkiem autobusów i motocykli. Mowa w nim o dopuszczalnej masie całkowitej. To masa, którą pojazd może mieć w przypadku pełnego załadunku. Zatem nie jest istotne ile pojazd waży w danym momencie, tylko ile może ważyć w przypadku pełnego załadunku. Ta właśnie masa determinuje możliwość poruszania się danym pojazdem w zależności od posiadanych uprawnień.
Konstruktor pojazdu oblicza jaką maksymalną masę może posiadać dany pojazd. Przekroczenie tej wartości mogłoby spowodować utratę stateczności pojazdu w czasie jazdy, brak możliwości skutecznego wytracania prędkości albo nawet zniszczenie elementów konstrukcyjnych pojazdu na skutek zbyt dużego obciążenia. Te wartości wpisane są do świadectwa homologacji pojazdu a następnie do dowodu rejestracyjnego wydanego na jego podstawie.
Warto zatem wiedzieć, że..
Dopuszczalna masa całkowita jest największą określoną właściwymi warunkami technicznymi masą pojazdu obciążonego osobami i ładunkiem, dopuszczonego do poruszania się po drodze.
Masa własna jest masą pojazdu z jego normalnym wyposażeniem, paliwem, olejami, smarami i cieczami w ilościach nominalnych, bez kierującego.
Dopuszczalna ładowność jest największą masą ładunku i osób, jaką może przewozić pojazd, która stanowi różnicę dopuszczalnej masy całkowitej i masy własnej pojazdu.
Rzeczywista masa całkowita jest masą pojazdu łącznie z masą znajdujących się na nim rzeczy i osób.
Autobusy i motocykle
Prawo jazdy kategorii B uprawnia do kierowania pojazdami samochodowymi, których dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 3500 kg z wyjątkiem autobusów i motocykli.
Autobus jest to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą;
Motocykl jest to pojazd samochodowy dwukołowy, albo dwukołowy z bocznym wózkiem, albo trójkołowy o symetrycznym rozmieszczeniu kół.
Pomimo, iż autobusy oraz motocykle są pojazdami samochodowymi, zostały wyłączone z katalogu uprawnień wynikających z kategorii B prawa jazdy. W przypadku autobusów nie ma znaczenia ich dopuszczalna masa całkowita. Nawet w przypadku, gdy jest ona niższa od 3500 kg, ta kategoria pojazdów nie może być kierowana przez osobę posiadającą kategorię B prawa jazdy. W przypadku motocykli sytuacja jest podobna. Ta kategoria pojazdów nie może być prowadzona przez osobę posiadającą kategorię B prawa jazdy. Są jednak pewne wyjątki. Osoba posiadająca prawo jazdy kategorii B może kierować motocyklem o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3, mocy nieprzekraczającej 11 kW i stosunku mocy do masy własnej nieprzekraczającym 0,1 kW/kg (te warunki muszą być spełnione łącznie) jak również motocyklem trójkołowym pod warunkiem, że posiada kategorię B prawa jazdy od co najmniej 3 lat. Nie jest zatem istotne doświadczenie, tylko sam fakt posiadania prawa jazdy kategorii B przez ten okres. Należy dodać również, że przywilej ten uprawnia do kierowania wyżej wspomnianymi pojazdami tylko na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku motocykla trójkołowego nie ma znaczenia jego moc, pojemność skokowa silnika oraz stosunek mocy do masy własnej.
Ciągnięcie przyczepy przez motocykl jest możliwe i nie trzeba posiadać dodatkowej kategorii prawa jazdy. Przepisy szczegółowe określają tylko masę tej przyczepy i pewne zależności.
Zespół pojazdów z przyczepą lekką
Prawo jazdy kategorii B zezwala również na kierowanie zespołem pojazdów, czyli pojazdami złączonymi ze sobą w celu poruszania się po drodze jako całość. Mowa o przyczepie, czyli o pojeździe bez silnika, przystosowanym do łączenia z innym pojazdem lub naczepie, która jest przyczepą i której część spoczywa na pojeździe silnikowym i obciąża ten pojazd tworząc pojazd członowy. Są jednak pewne ograniczenia.
Przede wszystkim do pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3500 kg można podłączyć przyczepę lekką. To rodzaj przyczepy, której dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 750 kg.
Zespół pojazdów z przyczepą inna niż lekka
Kategoria B prawa jazdy pozwala również na kierowanie zespołem pojazdów złożonym z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3500 kg oraz z przyczepy innej niż lekka (której dopuszczalna masa całkowita przekracza 750 kg) o ile łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza 3500 kg. Nie ma znaczenia ile osi posiada ta przyczepa, co jest często stawiane jako jeden z warunków przez osoby nie zagłębione w temat.
Warto w tym miejscu opisać sprawę wpisu do prawa jazdy (kod B 96). W przypadku, gdy łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu pojazdów składających się z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3500 kg oraz z przyczepy, której dopuszczalna masa całkowita przekracza 750 kg, mieści się pomiędzy 3500 kg a 4250 kg – zespołem takim może kierować osoba, która zdała część praktyczną egzaminu państwowego. Wymaga to potwierdzenia wpisem do prawa jazdy. Tym wpisem jest wspomniany powyżej kod B 96, a uzyskuje się go po zdaniu egzaminu praktycznego, który odbywa się w ośrodku egzaminacyjnym. Nie trzeba ukończyć żadnego kursu w ośrodku szkolenia kierowców. Egzamin ten składa się tylko z części praktycznej i należy zaprezentować umiejętność łączenia pojazdu z przyczepą, manewrowania zespołem pojazdów na placu manewrowym oraz jazdy zespołem pojazdów w ruchu drogowym. Prowadzenie zespołu pojazdów którego dopuszczalna masa całkowita przekracza 4250 kg, wymaga posiadania prawa jazdy kat. B+E. W takim przypadku należy odbyć kurs w ośrodku szkolenia kierowców składający się z zajęć teoretycznych i praktycznych oraz zdać egzamin praktyczny w ośrodku egzaminacyjnym.
Motorowery
Prawo jazdy kategorii B uprawnia również do kierowania motorowerem.
Motorower jest to pojazd dwu- lub trójkołowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm3 lub w silnik elektryczny o mocy nie większej niż 4 kW, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h;
Ciągnięcie przyczepy przez motorower jest możliwe i nie trzeba posiadać dodatkowej kategorii prawa jazdy. Przepisy szczegółowe (podobnie jak w przypadku ciągnięcia przyczepy przez motocykl) określają masę tej przyczepy i pewne zależności.
Ciągnik rolniczy
Prawo jazdy kategorii B uprawnia (tylko na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) do kierowania ciągnikiem rolniczym, pojazdem wolnobieżnym oraz zespołem złożonym z ciągnika rolniczego lub pojazdu wolnobieżnego i przyczepy lekkiej. Ciągnięcie przez ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieżny przyczepy innej niż lekka (której dopuszczalna masa całkowita przekracza 750 kg) lub dwóch przyczep wymaga posiadania kategorii B+E lub T prawa jazdy.
Ciągnik rolniczy jest to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia rozwijanie prędkości nie mniejszej niż 6 km/h, skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych.
Pojazd wolnobieżny to pojazd silnikowy, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 25 km/h, z wyłączeniem ciągnika rolniczego.
Przykłady zastosowania prawa jazdy kategorii B
Ważnym wskaźnikiem jest dowód rejestracyjny pojazdu, w którym określona jest kategoria pojazdu. Mogą tam być wpisane poszczególne rodzaje pojazdów:
- samochód osobowy;
- samochód ciężarowy;
- samochód ciężarowo-osobowy;
- pojazd specjalny;
- motorower;
- motocykl;
- przyczepa;
- przyczepa lekka;
- czterokołowiec;
- czterokołowiec lekki;
- pojazd wolnobieżny;
- ciągnik rolniczy.
Prawo jazdy kategorii B daje uprawnienia na:
- samochód osobowy, którego dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 3500 kg; (osobówki)samochód osobowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu
- samochód ciężarowy, którego dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 3500 kg; (samochody dostawcze, małe busy) samochód ciężarowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków; określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą;
- pojazdy wymienione w literach (a) i (b) – w połączeniu z przyczepą lekką
- pojazdy wymienione w literach (a) i (b) – w połączeniu z przyczepą cięższą niż lekka. Pod warunkiem, że łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza 3500 kg;
W przypadku łączenia pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3500 kg należy pamiętać o indywidualnych dla każdego pojazdu ograniczeniach, które są zawarte w świadectwie homologacji i wpisane na jego podstawie do dowodu rejestracyjnego. Konstruktor pojazdu określa maksymalną masę przyczepy (z hamulcem lub bez hamulca) jaką dany pojazd w ogóle może ciągnąć oraz maksymalne pionowe obciążenie statyczne urządzenia sprzęgającego (haka holowniczego). Przekroczenie tych wartości może powodować problemy z prawidłowym, odpowiednio intensywnym hamowaniem lub uniesienie się przodu pojazdu, a co za tym idzie odciążenie kół skrętnych (bardzo niebezpieczna sytuacja uniemożliwiająca sterowanie pojazdem). Informacje te nie mają może nic wspólnego z możliwościami, jakie wynikają z uprawnień kategorii B prawa jazdy. Warto jednak o tym wspomnieć w tym miejscu.
- motorower
- czterokołowiec
Czterokołowiec jest to pojazd samochodowy przeznaczony do przewozu osób lub ładunków, z wyłączeniem samochodu osobowego, ciężarowego i motocykla, którego masa własna w przypadku przewozu rzeczy nie przekracza 550 kg, w przypadku przewozu osób 400 kg.
- czterokołowiec lekki
Czterokołowiec lekki jest to czterokołowiec, którego masa własna nie przekracza 350 kg i konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h;
- ciągniki rolnicze
- pojazdy wolnobieżne
Pojazd jest środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane, z wyjątkiem urządzenia wspomagającego ruch. Przytoczyłem jeszcze raz definicję pojazdu i zwracam w niej uwagę w na aspekt drogi. Mam na myśli fakt, że ciągniki rolnicze oraz pojazdy wolnobieżne są przede wszystkim wykorzystywane do specjalnych prac. W przypadku ciągników rolniczych oraz niektórych pojazdów wolnobieżnych do prac rolnych natomiast w przypadku reszty pojazdów wolnobieżnych do prac budowlanych (zarówno przy budowie dróg, mostów, czy innych urządzeń drogowych jak również przy pracach w budownictwie mieszkaniowym). Poruszanie się tymi pojazdami podczas wykonywania tych prac wymaga czasem posiadania specjalnych uprawnień. Mam na myśli wszelkie kursy operatorów ładowarek jednonaczyniowych, koparko-ładowarek, spycharek itp. do odbycia których nie trzeba posiadać prawa jazdy kategorii B (warunkiem jest ukończenie odpowiedniego wieku i przejście badań lekarskich). Jednak podczas wyjazdu takimi pojazdami na drogę publiczną wymaga się posiadania co najmniej prawa jazdy kategorii B. Dopuszczalna masa całkowita tych pojazdów nie ma znaczenia. Jednak w przypadku, gdy konstrukcja tych pojazdów umożliwia jazdę z prędkością większą niż 25 km/h (co powoduje, że nie mamy do czynienia z pojazdem wolnobieżnym tylko samochodowym) wtedy dopuszczalna masa całkowita ma już znaczenie i gdy przewyższa 3500 kg, trzeba posiadać prawo jazdy kategorii C1 lub C przy jeszcze większych masach.
- pojazdy wymienione w literach (h) oraz (i) łącznie z przyczepą lekką
Prawo jazdy kategorii B zezwala kierować ciągnikiem rolniczym z zawieszoną maszyną bez względu na jej wagę oraz ciągnikiem rolniczym z maszyną rolniczą ciąganą lub pół-zawieszoną z kółkiem lub układem kół na których się opiera na jezdni. Warunkiem jest, że jej dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 750 kg. Jeśli dopuszczalna masa całkowita takiej pół-zawieszonej maszyny (traktowanej jako przyczepa oczywiście) przekracza 750 kg, wymagana jest kategoria T lub B+E prawa jazdy.
- motocykle o odpowiedniej pojemności skokowej silnika, mocy oraz stosunku mocy do wagi oraz motocykle trójkołowe. Przypominam o dodatkowym warunku jakim jest jest posiadanie prawa jazdy kat. B od co najmniej 3 lat (była już o tym mowa w tym artykule).
- pojazdy specjalne to pojazdy samochodowe lub przyczepy przeznaczone do wykonywania specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania specjalnego wyposażenia; w pojeździe tym mogą być przewożone osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej funkcji.
Są to między innym pojazdy pogotowia ratunkowego. W związku z tym, że są to pojazdy samochodowe kategoria B prawa jazdy w zupełności wystarcza do ich prowadzenia. Warunkiem oczywiście jest dopuszczalna masa całkowita, która nie może być wyższa niż 3500 kg. Warto dodać, że te pojazdy są wyposażane w coraz więcej różnego rodzaju sprzętu niezbędnego do ratowania ludzi, co powoduje konieczność zwiększania ich ładowności. Konstruktorzy tych pojazdów muszą je wyposażać w mocniejsze ramy, elementy podwozia itp. Jeśli dopuszczalna masa całkowita tych pojazdów przewyższa 3500 kg (informacja ta jest wpisana do dowodu rejestracyjnego) konieczne jest posiadanie kategorii C1 lub przy jeszcze większych masach C prawa jazdy.
Do pojazdów specjalnych zaliczamy również wszelkie pojazdy służące do oczyszczania dróg. Będą to między innymi:
- pługi śnieżne
- piaskarki
- solarki
- wozy oczyszczające kanalizację itp.
Warunkiem jazdy tego typu pojazdami dla osoby posiadającej prawo jazdy kategorii B jest oczywiście wspomniana już niejednokrotnie dopuszczalna masa całkowita, która nie może przekraczać 3500 kg.
Powyższe informacje znajdziesz w dwóch aktach prawnych.
Ustawa o kierujących pojazdami;
Ustawa prawo o ruchu drogowym.
Artykuł opracował i przygotował:
Krzysztof Paśnicki – wieloletni egzaminator, instruktor techniki jazdy, instruktor nauki jazdy. Członek Rady Głównej Krajowego Stowarzyszenia Egzaminatorów.
